فرآیند یادگیری بدون تمرکز حواس و توجه لازم ، نمی‌تواند انجام پذیرد. در برنامه‌های آموزشی جلب توجه کودکان و دانش آموزان ، قبل و حین آموزش از مهمترین وظایف مسئولیتهای مریبان است. بسیاری از دانش آموزان علی‌رغم این که از ظرفیت هوشی متوسط یا بالایی برخوردارند، صرفا به لحاظ این که دامنه توجه آنها فوق‌العاده اندک است، قادر نیستند به گونه‌ای که انتظار می‌رود موفقیت چندانی در یادگیری مطالب و پیشرفت تحصیلی داشته باشند.
پدیده کم توجهی یا اختلال کمبود توجه ، توصیف وضعیت کودکانی است که عمدتا بدون دلیل خاصی بی‌توجهی ، زود برانگیختگی و در بسیاری از مواقع نسبت به سن تقویمی و عقلیشان بیش فعالی از خود نشان می‌دهند. اگر چه اختلال کمبود توجه عمدتا با رفتار زیاده فعالی یا بیش فعالی همراه است، اما این نقیصه می‌تواند همراه با رفتار نابهنجار بیش فعالی و یا بدون آن ، مورد تشخیص واقع گردد. 


پژوهشهای انجام یافته حاکی از آن است که احتمالا عواملی نظیر عامل ژنتیکی ، شرایط قبل از تولد (دوران بارداری) و یا شرایط خاص زیستی (بدنی) فردی می‌تواند موجب اختلال کمبود توجه شود. 

آیا عدم تمرکز همان بیش فعالیست؟ 
کارشناسان تاکید دارند که والدین به بچه هایی که نمی توانند تمرکز کنند، برچسب «بیش فعالی» نزنند و در عوض سعی کنند عللی را که باعث متمرکز نشدن کودک بر کارهایش می شود کشف کنند. آنان اعتقاد دارند اگر بی حواسی کودک جدی است، باید حتما به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کرد. این روزها خیلی از والدین گلایه می کنند که فرزندشان، بخصوص برای درس خواندن، تمرکز کافی ندارد و برخی والدین نگرانند که شاید علت متمرکز نشدن کودکشان بیش فعالی باشد.
هر کم حواسی یا شیطنت یا کم تمرکزی ، بیش فعالی نیست. عوامل گوناگونی ممکن است بر توانایی کودکان در تمرکز کردن اثر بگذارد. گاهی کودک مشکلات جسمانی مانند تیروئید یا کم خونی دارد که باعث می شود نتواند متمرکز شود گاهی هم محیط زندگی کودک مناسب نیست برای مثال خانواده های متشنج و با درگیری زیاد، کودکانی کم حواس پرورش می دهند.


غیر قابل باور است که خانواده هایی که بیش از اندازه بر رفتار فرزندان نظارت می کنند هم باعث ناتوانی کودک در تمرکز کردن می شوند. البته حدی از نظارت والدین بر کودک مجاز تلقی می شود، اما وقتی کار به جایی می رسد که پدر و مادر حتی در بازی بچه دخالت می کنند، بیش از اندازه « باید» به زندگی کودک تزریق می کنند، دائما برایش قانون وضع می کنند و راهنمایی اش می کنند، می توان نتیجه گرفت که آنها نظارت بر کودک را از حد گذرانده اند. 

علل بروز عدم تمرکز و حواس پرتی در کودکان:
دقت، یک مهارت است و می توان مانند هر مهارت دیگری آن را تقویت کرد. اصولاً زمانی یک شخص می تواند کاری را به درستی انجام دهد که بتواند بر روی آن کار تمرکز کند و توانایی آن را داشته باشد که تمام جزئیات مربوط به آن کار را ببیند، زیرا انجام یک کار بدون توجه به تمام زوایای پیدا و پنهان آن کار بدون شک نتیجه مطلوب را برای فرد به ارمغان نخواهد آورد، لذا توانایی تمرکز بر روی یک کار در حین انجام آن، یکی از ویژگی های مثبت هر شخص محسوب می شود .
بررسی‌های بسیاری نشان می‌دهد که کم خوابی، نه تنها تمرکز،‌ بلکه حافظه کوتاه مدت و بسیاری دیگر از کارکردهای ذهنی را مختل می‌کند. هنگامی که از خواب محروم می‌شوید یا به مقدار کمی می‌خوابید، میزان تمرکز و توجهتان افت قابل توجهی پیدا می‌کند. فعالیت بدنی زیاد کودکان و عدم استراحت کافی آنان ، به شدت در میزان توان برای تمرکز کودکان تاثیر گذار است. استفاده بیش از حد از رایانه و تکنولوژی روز و همچنین غذاهای فست فود و عواملی از این قبیل نیز منجر به کاهش دقت و تمرکز در کودکان شده است.


روش هایی برای افزایش توجه و تمرکز کودکان:
فرآیند توجه و تمرکز در کودکان به تکامل سیستم عصبی، حواس و هوش بستگی دارد. لذا برای بررسی این مشکل باید به هریک از عوامل ذکر شده جداگانه پرداخت. تشخیص علت کم توجهی در کودکان بهتر است در تیم توانبخشی و با حضور متخصصان و کارشناسان صورت گیرد. سپس هریک از روش های دارو درمانی، روان شناسی، کاردرمانی و گفتار درمانی وارد عمل خواهد شد. 

راهکارهایی برای بهبود اختلال توجه و تمرکز کودکان:
الف ـ پرورش حس بینایی
از کودک بخواهید یک شی نورانی در حال حرکت را با چشم تعقیب کند. شی را در جهات مختلف به صورت صاف یا دورانی حرکت دهید. (به تدریج زمان تمرین را افزایش دهید).
 
- از کودک بخواهید به طور متناوب به دو شی دور و نزدیک که شما به او نشان می دهید، نگاه کند. (به تدریج زمان تمرین را افزایش دهید).

-  شما و فرزندتان مقابل هم روی زمین بنشینید، توپی را به سمت او بفرستید، از وی بخواهید پس از گرفتن توپ مجدداً آن را به شما بدهد و این کار را تکرار کنید.(به تدریج مدت زمان تمرین را افزایش دهید).


-  توپی را به یک نخ آویزان کنید و مقابل کودک بگیرید و از او بخواهید با دو دست و بعد با یک دست (به طور یک در میان) به توپ بزند.

-  تعدادی مهره به کودک بدهید تا آن ها را بر اساس ترتیب خاص یا به صورت تصادفی به نخ بکشد.
 پنج شی مقابل کودک قرار دهید بعد جفت هرکدام از آن اشیاء را نیز یکی یکی به او بدهید تا کنار شی مثل خودش قرار دهد.

-  تمرین فوق را با تصاویر مشابه، مهره های رنگی یا اشکال هندسی مشابه انجام دهید. از هرکدام 4 مورد مقابل کودک بگذارید.

-  متناوب چیدن مهره های رنگی را به کودک آموزش دهید. ابتدا از دو رنگ مهره شروع کنید و از کودک بخواهید آن دو رنگ را یک درمیان بچینید(این کار را تا 5 مهره در رنگ های مختلفی ادامه دهید).

- با سه مکعب یک رنگ طرح های ساده ای بسازید و مقابل کودک قرار بدهید بعد از او بخواهید با مکعب‌های خودش مشابه آن طرح را بسازد (به تدریج تعداد مکعب ها را اضافه کنید).

 پرورش حافظه بینایی:
با سه مکعب ساده طرح ساده ای بسازید، 20 ثانیه فرصت دهید کودک نگاه کند بعد طرح را جمع کنید و از او بخواهید آن چه را به یاد دارد بسازد.
 طرح های ساده ای به صورت ناقص روی کاغذ بکشید و از کودک بخواهید جزء حذف شده در تصاویر را تشخیص دهد. مثال: تصویر آدم بدون چشم، تصویر موش بدون دم.


- چهار تصویر روی کاغذ بکشید، به طوری که دو تا از تصاویر کاملاً شبیه باشند و از کودک بخواهید از بین 4 تصویر، دو تصویر مثل هم پیدا کرده و به شما نشان دهد.

- چهار تصویر بر روی کاغذ بکشید به طوری که یک تصویر دیگر فرق داشته باشد. از کودک بخواهید تصویر نامشابه را پیدا کرده و به شما نشان دهد.

- نقطه هایی را در یک خط صاف بکشید و از کودک بخواهید آن ها را با خط به هم وصل کند (ابتدا نقطه‌ها درشت و نزدیک به هم باشد بعد به تدریج نقطه ریزتر و فاصله دورتر شوند).

- دو خط موازی و با فاصله از هم بکشید و از کودک بخواهید با مداد، خطی از میان این راه عبور دهد به طوری که با دو خط کناری برخورد نکند( به تدریج فاصله دو خط کناری را کم کنید).

- اشکال هندسی مختلف را در اندازه متوسط بکشید و از کودک بخواهید آن ها را با توجه به حاشیه شکل رنگ کند.

- تمرین قیچی کردن طرح کشیده شده روی کاغذ (ابتدا خطوط صاف بعد خطوط منحنی و اشکال مختلف).

 
ب ـ پرورش حس شنوایی
 - جغجغه ای را به صدا در آورید و از کودک بخواهید هر وقت صدا شنید دستش را بالا ببرد (در حین انجام تمرین چشم های کودک را ببندید).

- جغجغه ای را به صدا در آورید و از کودک بخواهید جهت صدا را با دست به شما نشان دهد (در حین انجام چشم های کودک را ببندید).

- با کودک قرار بگذارید که فعالیتی را انجام دهد و به محض شنیدن صدای سوت آن کار را متوقف کند. به عنوان مثال در یک اتاق کودک پشت به شما راه برود و هر زمان صدای سوت را شنید بایستد مجدداً با فرمان شما شروع به حرکت کند و با شنیدن صدا متوقف شود.

- چند وسیله صدا ساز (به عنوان مثال سوت، جغجغه، سنتورک، شیپور و...) به صورت (2 عدد از هر کدام) تهیه کنید. این وسایل را به کودک بدهید تا مدتی با آن ها بازی کند و با صدای هر کدام آشنا شود. سپس یک نمونه از وسایل را مقابل کودک بگذارید. خودتان پشت او قرار بگیرید و جفت دیگر هر وسیله را به صدا درآورید. از کودک بخواهید پس از شنیدن صدا وسیله مورد نظر را نشان دهد.


- تصویر چند حیوان را مقابل کودک بگذارید از کودک بخواهید که پس از شنیدن هر صدا (صدای حیوانات که نوار پخش می شود یا شما می گویید) تصویر مربوطه را نشان دهد.
 
- کلمه ای را با کودک قرار بگذارید تا هر زمان شنید دستش را بالا ببرد. شما کلمات مختلف را بگوئید و آن کلمه خاص را نیز به طور نامنظم در میان کلمات دیگر بگوئید.

- داستان کوتاهی را برای کودک تعریف کنید و بعد بلافاصله از متن داستان سوالاتی را از او بپرسید(به تدریج بین تعریف داستان و پرسش از متن فاصله بیندازید تا کودک مجبور شود اطلاعات را در حافظه نگه دارد.

پرورش حافظه شنوایی:
دو کلمه بی ربط (مثال: هلو ؛ مداد) به کودک بگویید و از او بخواهید آن دو کلمه را به همان ترتیب یعنی اول هلو بعد مداد ) بعد از شما تکرار کند. در هر مرحله پس از اینکه کودک موفق شد کلمات را به طور صحیح بعد از شما تکرار کند، یک کلمه به تعداد کلمات خود اضافه کنید(در آخرین مرحله کودک باید بتواند 5 کلمه را عیناً بعد از شما و با ترتیب صحیح تکرار کند).
 
ج) پرورش حس لامسه
-  از کودک بخواهید چشمهایش را ببندد و اشیایی را در دست او قرار دهید تا بر اساس زبری یا صافی، آن ها را به دو دسته تقسیم کند.  مشابه تمرین فوق را با اشیا سرد و گرم نیز می توانید انجام دهید.
 
- از کودک بخواهید چشمهایش را ببندد و دو شیء به طور همزمان در دست های او قرار دهید. کودک باید پس از لمس اشیاء بگوید آنها مثل هم هستند یا متفاوتند.

- از کودک بخواهید چشمهایش را ببندد، اشیا آشنا و موجود در منزل را یکی یکی در دست او بگذارید و بخواهید پس از لمس هر وسیله، نام آن ها را بگوید.

-  اشکال هندسی پلاستیکی را در دست کودک قرار دهید و از او بخواهید شکل را لمس کند و طرح آن را روی کاغذ بکشد(در مرحله لمس شیء باید چشم های کودک بسته باشد).